Śladami Elizy Freinet do… Kielc. Reportaż osobisty

Tak się składa, że w Kielcach nie ma i nigdy nie było grupy regionalnej Polskiego Stowarzyszenia Animatorów Pedagogiki Freineta. Tym bardziej więc zainteresowała mnie informacja, że nasza krakowska koleżanka, w trakcie konferencji naukowej, która będzie miała miejsce na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach w dniach 18-19 maja 2016 roku, zamierza wygłosić referat na temat: „Eliza Freinet – promotorka zdrowia”. Eliza jest mało w Polsce znana, zaledwie jako żona i towarzyszka pracy Celestyna, niewiele wiadomo o jej wkładzie w opiekę zdrowotną nad wychowankami w Vence i o promowaniu zdrowia w prasie pedagogicznej. Dlatego postanowiłam udać się w dniu 19 maja 2016 roku na miejsce zdarzeń i osobiście zobaczyć, jak przebiega konferencja i jak wypadła prezentacja osiągnięć Elizy tak w trakcie referatu naszej koleżanki, jak i w formie wystawy.

Fotografie ilustrujące ten reportaż pochodzą z mojego archiwum oraz ze strony www.amisdefreinet.org, zostały wykorzystane za zgodą.

Trasa z Krakowa do Kielc jest znana z dwojakich powodów: jako droga „Kadrówki” Piłsudskiego, która w sierpniu 1914 roku ruszyła z Krakowa do Kielc. Drugi powód to fakt, że jest to jedna z dwóch tras, wybieranych przez krakowian, pragnących udać się do Warszawy. Do Kielc są 102 km. Trasę pokonałam samochodem osobowym w towarzystwie Męża, który zechciał być w tym dniu moim kierowcą i za co bardzo w tym miejscu dziękuję. Trasa jest na ogół prosta jak od linijki, krajobraz uspokajających duszę rozległych pól wyzłoconych kwitnącym rzepakiem, tylko przez mniej więcej dwadzieścia kilometrów towarzyszył nam widok księżycowych nieomal kraterów i nasypów, związanych z budową dwupasmówki, co stanowi wprawdzie utrudnienie jazdy, ale pozwala też dokładnie zapoznać się z budową geologiczną tutejszych terenów, a to bardzo interesujące obserwacje.

Po drodze minęliśmy po lewej Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni, po prawej Centrum Nauki Leonardo da Vinci w Podzamczu k. Chęcin, po prawej mignęła sylweta zamku w Chęcinach, po czym droga zamieniła się niespostrzeżenie w ulicę Krakowską, która zaprowadziła nas prosto pod bramę budynku Wydziału Pedagogicznego i Artystycznego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, gdzie odbywała się konferencja i wystawa o Elizie.

Na miejsce konferencji przybyliśmy jeszcze przed godziną 8.00 i na spokojnie mogłam się zarejestrować oraz obejrzeć wystawę, zanim przybyli pozostali uczestnicy konferencji, ale o ty potem.

W otrzymanych materiałach znalazłam program konferencji, stąd garść informacji na jej temat. „II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa na temat: Pedagogika zdrowia. Dziedzictwo-teraźniejszość-przyszłość” została zorganizowana przez Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Pedagogiki i Psychologii oraz Zakład Pedagogiki Zdrowia i Kultury Fizycznej, którego pracowniczką jest nasza koleżanka oraz Świętokrzyskie Centrum Onkologii w Kielcach.

Przewodniczącą Konferencji jest dr hab. Bożena Zawadzka, prof. UJK, zarazem Kierownik Zakładu Pedagogiki Zdrowia i Kultury Fizycznej.

Przybyło ponad pięćdziesięciu prelegentów z dwudziestu ośrodków w kraju. Trzeba zaznaczyć, że w konferencji uczestniczyli tacy wybitni specjaliści z zakresu edukacji zdrowotnej jak prof. zw. dr hab. Barbara Woynarowska, prof. zw. dr hab. Ewa Syrek, dr hab. Anna Gaweł, dr hab. Anna Kowalewska, prof. zw. dr hab. Tadeusz Kasperczyk, dr hab. Andrzej Krawański, prof. PWSZ, prof. zw. dr hab. Adam Zych, prof. zw. dr hab. Jerzy Marcinkowski, prof. zw. dr hab. Dorota Olczak-Kowalczyk, dr hab. Weronika Wrona-Wolny, prof. AWF, dr hab. Elżbieta Huk-Wieliczuk, dr Marianna Charzyńska-Gula, wymieniana już dr hab. prof. UJK Bożena Zawadzka, a ponadto specjaliści z innych dyscyplin i subdyscyplin pedagogiki, lekarze, psychologowie, socjologowie.

Główne tematy, przewijające się podczas konferencji, dotyczyły m. in. tożsamości naukowej pedagogiki zdrowia, interdyscyplinarnego podejścia do zdrowia, aktualnych zagrożeń i problemów zdrowotnych, przygotowania nauczycieli do prowadzenia edukacji zdrowotnej, historycznego ujęcia pedagogiki zdrowia, stylu życia Polaków, szkolnej edukacji onkologicznej, trudności rodzin z chorym dzieckiem oraz innych jeszcze interesujących, ważnych i aktualnych problemów w perspektywie pedagogicznej, medycznej i interdyscyplinarnej.

Uczestnicząc w drugim dniu konferencji w obradach sesji tematycznej A wysłuchałam kilku interesujących wystąpień, w tym naszej koleżanki, dr Małgorzaty Kaliszewskiej na temat „Eliza Freinet – promotorka zdrowia”.

Na temat Elizy Freinet Małgorzata Kaliszewska pisała już dwa lata temu w „Hejnale Oświatowym”, gdzie przedstawiła biografię żony Celestyna i jej liczne role: matki, artystki, żony, nauczycielki, działaczki, publicystki, promotorki zdrowia, które wypełniała sumiennie i z zaangażowaniem. O Elizie Freinet jako współtwórczyni Nowoczesnej Szkoły również przygotowała, wraz z koleżankami, wystawę w Wojewódzkiej Bibliotece Pedagogicznej w Krakowie w 2014 roku.

Tym bardziej interesujące wydają się dalsze, coraz głębsze i o naukowym już charakterze eksploracje naszej koleżanki, dotyczące życia i twórczości tej niezwykłej na swoje czasy kobiety, utrudnione przez fakt, że wszystkie dostępne materiały są w języku francuskim.

Eliza Freinet jak również jej mąż mieli problemy ze zdrowiem. Celestyn wrócił z pierwszej wojny światowej jako kaleka, z trudem doszedł do takiego zdrowia, by podjąć pracę nauczycielską. Eliza zachorowała na gruźlicę płuc, potem depresję. Oboje dzielnie walczyli o to, by radzić sobie z dolegliwościami i utrzymać oraz bogacić te zasoby zdrowia, które im jeszcze zostały. Z zainteresowaniem śledzili wszystkie nowinki medyczne i terapeutyczne, znali ludzi z kręgu pierwszych naturystów, szczególnie zainteresowała ich koncepcja doktora Vrocho, który zalecał diety wegetariańskie, zimne kąpiele i wiele innych jeszcze zabiegów mających utrzymać dobre zdrowie.

Dlatego w szkole Freineta także korzystano z kąpieli, diety, zabaw na słońcu, uprawiano kąpiele nago, korzystano z zabaw, dających ciałom uczniów nieskrępowaną swobodę. Te koncepcje terapeutyczne były obecne w szkole Freineta od 1935 roku do jego śmierci w 1966.

Zasługą Elizy było, jak piszą jej biografowie, stosowanie zasady Hipokratesa: Po pierwsze nie szkodzić – w odniesieniu do pobytu dzieci w szkole. Szkoła nie może być przyczyną złego samopoczucia, traumy, bólu brzucha, nerwic i innych dolegliwości uczniowskich. Po drugie Eliza uważała, że swobodny ruch pozwala uczniom poznać i zrozumieć ich ciała. Po trzecie, uczniowie świat poznają przez dotyk, eksperymentowanie i należy im organizować warunki do takich działań. Po czwarte, trzeba uczniom dać możliwość wyboru, oczywiście eliminując wcześniej wszystko to, co może być dla nich niebezpieczne, bo wówczas wyrosną na ludzi krytycznych i odpowiedzialnych, a nie na bezwolnych wykonawców cudzych poleceń.

Eliza Freinet była również publicystką, w prasie nauczycielskiej zamieszczała artykuły dotyczące różnych aspektów odżywiania się, przepisy kulinarne, wypowiadała się na temat szczepień, organizacji czasu wolnego dzieci. Pisała też książki na ten temat.

Sądzę, że te interesujące treści, które poznałam dzięki wykładowi i wystawie powinny zwrócić uwagę freinetowców na kwestię szkolnej edukacji zdrowotnej, na wykorzystywanie w jej toku dorobku i inspiracji, płynących ze szkoły w Vence, oczywiście przy dostosowaniu treści do współczesnych wymogów życia.

Wystawa została przygotowana przez Małgorzatę Kaliszewską, ilustracje wykonała Ewelina Skiba, pedagog i artystka amatorka ze Śląska. Ewelina już kilkakrotnie ilustrowała freinetowskie publikacje, ta problematyka jest jej bliska. Artystka jest mistrzynią rysunku, ożywia dzięki temu stare, wyblakłe fotografie i daje im nowe życie, dzięki szczegółom, które teraz można dostrzec. Prezentacja mieści się w dziesięciu antyramach, umieszczonych na malarskich sztalugach. Pierwsza z nich to plakat z portretem Elizy, dwie następne przedstawiają kalendarium jej życia, kolejne szkołę w Vence oraz różne aspekty zdrowotne: wegetarianizm, wychowanie ciała, szczepienia, wreszcie rolę nauczyciela w edukacji zdrowotnej oraz zasługi Elizy. Wystawa utrzymana jest w kolorze Prowansji – fioletowym, zawiera fotografie i rysunki związane z tematem oraz krótkie komentarze. Myślę, że nie tylko w interesujący sposób przedstawia dorobek Elizy, ale też jest wkładem w obchody 50 rocznicy śmierci i 120 rocznicy urodzin Celestyna Freineta, które przypadają właśnie w 2016 roku.

Miejmy nadzieję, że Wystawa zaprezentowana również będzie podczas Konferencji w Krakowie, upamiętniającej 50 rocznicę śmierci i 120 rocznicy urodzin Celestyna Freineta, oraz 20 rocznicę RIDEF-u w Krakowie.

Podczas konferencji miałam też okazję poznać pewnego młodego człowieka, pana dr Pawła Fryderyka Nowaka z Politechniki Opolskiej w Opolu, który przywiózł ze sobą do Kielc pierwszy numer czasopisma dla nauczycieli „Edukacja Zdrowotna”. W podtytule: Nowe czasopismo dla promotorów zdrowia. Czasopismo zawiera stałe rubryki, wśród których obok rubryki z treściami naukowymi istnieje promocja zdrowia oraz metodyka edukacji zdrowotnej i inne, polecam dział Dobre praktyki, poświęcony przykładom projektów i scenariuszom zajęć z edukacji zdrowotnej, nauczyciele mogą się więc na jego łamach dzielić się własnym doświadczeniem. Czasopismo jest też do pobrania z sieci po zalogowaniu się: www.elektroniczny.edukacjazdrowotna.pl.

Słoneczna aura i wiele dobrych wrażeń spowodowały, że droga powrotna do Krakowa była przyjemna, a myśli zwracały się w stronę sposobów wykorzystania zdobytego w Kielcach doświadczenia. Rodziły się pytania: Czy informacje o działalności Elizy mogą zainspirować nauczycieli do podejmowania edukacji zdrowotnej z wykorzystaniem impulsów i tropów płynących z wiedzy na ten temat? Czy forma wystawowa jest w dzisiejszych czasach wystarczająco atrakcyjna dla odbiorców? W czasach Elizy była częstą i chyba podstawową formą popularyzacji założeń pedagogiki Freineta i osiągnięć pedagogicznych oraz artystycznych uczniów. W jaki sposób opracować i spopularyzować edukację zdrowotną inspirowaną pedagogiką Freineta wśród nauczycieli?

WandaSilezin
PSAPCF Grupa Regionalna- Kraków